Iconografie, omdat je favoriete grafisch ontwerper ook gewoon aan symboliek doet

Het leuke aan een kunstacademie is dat je op een andere manier naar kunst leert kijken. Zo moest ik afgelopen week een verklarend verslag schrijven aan de hand van het model van Panofsky over een kunstwerk naar keuze. Wat neer komt op een interpretatie geven aan de hand van symboliek in een kunstwerk. Ik heb gekozen voor Magritte's 'Tentative de l'Impossible'. Omdat ik het heel leuk vond om te doen en jullie naast je dagelijkse portie groente en fruit ook een portie cultureel verantwoorde blog nodig hebben kan je het hier beneden lezen. Laat een reactie achter, tips, klachten, feedback, onzin, etc.

We zien een kunstenaar aan het werk. Magritte schildert een levend mens, een vrouw. Belangrijk is om uit te zoeken wie de vrouw en de schilder zijn en wat de diepere betekenis van deze twee is. Dit zou een referentie naar het scheppingsverhaal kunnen zijn, met de kunstenaar zelf (in dit geval Magritte) als God. In het scheppingsverhaal creëert God Eva uit de rib van Adam. Magritte is in dit geval dus God (de schepper) de schilder op het doek is Adam en de vrouw is Eva. Magritte creëert tenslotte het schilderij en besluit daarin uit zijn hoofdonderwerp een vrouw te laten creëren. In combinatie met de titel van het werk zou dit zijn cynische visie over religie kunnen laten zien, ik heb helaas niet kunnen achterhalen of hij religieus was of niet en wat zijn opvattingen over religie zijn. Mogelijke bronnen zijn brieven en biografieën, maar die heb ik niet voor handen.
Uit de panelen aan de muur en de netjes gelegde houten vloer kunnen we opmaken dat het een goed verzorgd en waarschijnlijk duur huis is. Ook het gebrek aan meubels geeft aan dat het een grote ruimte moet zijn. In ieder geval te groot om alle muren op te vullen. Dit klinkt als een paradijs voor een schilder. Een schilder is over het algemeen niet rijk. Er vanuit gaande dat dit een herenhuis is en de schilder er nog erg jong uitziet, lijkt het alsof hij al veel verdient of het al gemaakt heeft en dus in ‘het paradijs’ (in de ogen van een arme schilder) leeft. Magritte kwam in het begin van zijn loopbaan als schilder rond maar verdiende zeker niet veel en het idee dat een groot herenhuis als paradijs door hem gezien wordt is dan ook niet onwaarschijnlijk.
Dan nu het puur iconografische gedeelte. De onderliggende symboliek die ik kon vinden zijn de kleuren zwart en wit op zijn palet en de schaduw van de hoofdpersonen. De schaduw is hier heel belangrijk omdat deze van de vrouw die wordt geschilderd een mens maakt. Zonder de schaduw in haar gelaat en op de grond was het een plat plaatje. Een tekening of schilderij in de lucht. Maar door de schaduw die je op de grond ziet wordt ze een persoon en gaat ze leven.

Voor de kleuren zijn meerdere intenties te bedenken. Wit staat voor het goede, maagdelijkheid, het reine, onschuld en positiviteit, terwijl zwart met het donkere, negativiteit en rouw in verband gebracht wordt. We zien dat het gezicht van de vrouw voor een deel bedekt is door schaduw, het zwart van het palet. Haar gezicht is haar identiteit, je herkent er aan wie ze is. Dat het voor de helft zwart is zou de lichte en donkere kant de mens aan kunnen geven, ze is zowel uit goed als slecht opgebouwd. Teruggrijpend op de Adam en Eva symboliek zou het donker in haar gezicht dan ook logisch zijn omdat het Eva was die Adam aanspoorde om de verboden Appel te pakken en dus een ‘slecht’ element in zich heeft. Dat zou aansluiten bij het psychologische aspect van de mens. Surrealisten, de stroming waar Magritte onderdeel van uitmaakt, waren erg geïnspireerd door de ideeën Freud.
Tenslotte is het zo dat Magritte’s moeder op zijn veertiende jaar zelfmoord pleegde. De vrouw in het schilderij zou een verwijzing naar zijn moeder kunnen zijn. De schilder in het schilderij zou hijzelf kunnen zijn, terwijl hij zijn moeder doormiddel van schilderkunst opnieuw tot leven probeert te wekken. ‘Tentative de l'Impossible’.

Als we dit werk naast de rest van zijn schilderijen plaatsen kunnen we stellen dat het volledig in lijn is met zijn andere werk. Ook hier, net als in ‘Ceci n'est pas une pipe’, speelt hij met het idee dat het nooit mogelijk is om de werkelijkheid na te bootsen. Enkel een weergave naar aanleiding van de werkelijkheid. Vandaar de titel ‘Tentative de l'Impossible’. Het werk heeft dus meerdere betekenis-lagen. Zijn relatie tot z’n moeder, een religieuze, maar vooral ook het kunstenaarschap en de beperkingen daarvan. Je kunt de werkelijkheid niet scheppen.

Bronnen:
http://en.wikipedia.org/wiki/Margritte
http://www.abcgallery.com/M/magritte/magrittebio
http://nl.wikipedia.org/wiki/Magritte
http://nl.wikipedia.org/wiki/Surrealisme
http://en.wikipedia.org/wiki/Surrealism
Symbolen van A tot Z – Hans Biedermann